Opinie Dr Van Den Kieboom: de huisarts en servant leadership

De gezondheidszorg is een complex en veeleisend werkveld waarin samenwerking en leiderschap van cruciaal belang zijn voor het leveren van hoogwaardige zorg aan patiënten. Traditioneel gezien wordt leiderschap in de geneeskunde vaak geassocieerd met autoriteit en hiërarchie. Echter, er is een groeiende erkenning van het potentieel van servant leadership (dienend leiderschap) binnen de bedrijfswereld. Dit idee toepassen in de gezondheidszorg is een alternatieve benadering die kan bijdragen aan een effectievere en patiëntgerichte gezondheidszorg.

In dit opiniestuk probeer ik de voordelen van servant leadership voor artsen in de eerstelijns gezondheidszorg te duiden, waarbij de nadruk ligt op de rol van de huisarts als centrale leidinggevende figuur voor andere eerstelijns werkers zoals apothekers, verpleegkundigen, kinesisten en psychologen. Voor het ASGB / Kartel is de huisarts immers DE centrale spil in de gezondheidszorg en reeds lange tijd is er een evolutie om de huisarts naast de andere zorgactoren te zetten. Dit valt echter moeilijk te rijmen met het feit dat de huisarts een belangrijke eindverantwoordelijkheid heeft binnen de gezondheidszorg van zijn patiënten.

I. Wat is Servant Leadership?

Servant leadership is een leiderschapsstijl die draait om het dienen van anderen als primair doel van leiderschap. Het werd voor het eerst geïntroduceerd door Robert K. Greenleaf in 1970 en is sindsdien uitgegroeid tot een belangrijk concept binnen organisaties in verschillende sectoren, waaronder de gezondheidszorg.

Bij servant leadership staat de leider ten dienste van zijn teamleden, ondersteunt hij hun ontwikkeling en helpt hij hen om hun volledige potentieel te bereiken. Servant leaders hebben oog voor de behoeften van anderen, luisteren actief, tonen empathie en streven naar het creëren van een positieve werkomgeving waarin iedereen kan gedijen.

II. De Rol van de Huisarts als Centrale Leider

In de eerstelijns gezondheidszorg speelt de huisarts een centrale rol als leidinggevende figuur voor verschillende professionals, zoals apothekers, verpleegkundigen, kinesisten, psychologen en andere eerstelijns werkers. De huisarts fungeert als de spil in het zorgproces, coördineert de zorg voor patiënten en heeft de verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat de verschillende disciplines effectief samenwerken.

Door servant leadership toe te passen, kan de huisarts een omgeving creëren waarin andere eerstelijns werkers worden aangemoedigd om hun beste werk te leveren en zich te ontwikkelen als professionals. De huisarts stelt het belang van de patiënt voorop en dient als voorbeeld voor het team  van zorgverleners door zijn of haar betrokkenheid, empathie en inzet.

De evolutie waarbij sommige zorgverleners zonder overleg met de artsenvertegenwoordigers meer en meer zelfstandige taken krijgen toegewezen is daarom in onze ogen een slechte evolutie. Dit ondermijnt het lokale teamwork dat noodzakelijk is. Bekijk het als een bedrijf waar het lokale management volledig wordt genegeerd door de hoofdzetel en op die manier het lokale gezag én eigenlijk het hele team ondermijnt.

III. Voordelen van Servant Leadership in de Eerstelijns Gezondheidszorg

Wat zijn de voordelen om de huisarts deze rol te laten opnemen?

Verbeterde samenwerking: Servant leadership bevordert een cultuur van samenwerking en gedeelde verantwoordelijkheid. Door het creëren van een omgeving waarin alle eerstelijns werkers zich gehoord en gewaardeerd voelen, kan de huisarts de samenwerking tussen verschillende disciplines verbeteren en synergie bevorderen. Dit leidt tot een efficiëntere zorgverlening.

Verhoogde betrokkenheid: Het nut en de expertise van de andere eerstelijns medewerkers dient ten volle worden gerespecteerd. Het is immers niet nuttig om als huisarts alles zelf te doen, denk bijvoorbeeld aan de psychologische hulpverlening.

Patiëntgerichtheid: Servant leadership legt de focus op het belang van de patiënt en het leveren van hoogwaardige zorg. Want natuurlijk is de patiënt de centrale figuur in heel dit verhaal. Door de patiënt optimaal te begeleiden en tegelijk te zorgen voor een correcte doorverwijzing naar de andere eerstelijnsmedewerkers zal de patiënt kunnen genieten van een optimale zorg.

Empathische communicatie: Een essentieel kenmerk van servant leadership is empathische communicatie. Door actief te luisteren naar de behoeften en zorgen van teamleden, kan de huisarts een open communicatiecultuur bevorderen waarin iedereen zich gehoord voelt. Dit draagt bij aan een betere dynamiek binnen de eerste lijn en het vermogen om effectief samen te werken.

Continu leren en verbeteren: Servant leadership moedigt een cultuur van continu leren en verbeteren aan. Natuurlijk gaan we ons als huisarts niet moeien met de bijscholing van anderen. Wat we wel bedoelen, is: continu te leren hoe je best samenwerkt en trachten dit te verbeteren.

IV. Conclusie

Je kan je afvragen waarin deze methode zodanig verschilt van de huidige werking. En wat is het verschil met de zogenaamde geïntegreerde zorg waar zoveel sprake van is?

Enerzijds is de huidige manier van werken een natuurlijk gegroeid evenwicht. De meeste huisartsen hebben een redelijk vast team van eerstelijns medewerkers waar ze mee samenwerken. We willen vooral deze centrale rol benadrukken en de huisarts terug meer in een leidinggevende rol plaatsen zonder dat de huisarts de volledige zorg op zich neemt.

Anderzijds gaat in onze ogen de geïntegreerde zorg zoals deze nu wordt voorgesteld de huisarts te veel ‘naast’ de andere plaatsen. Het is in onze ogen echter onmogelijk om tegelijk de eindverantwoordelijkheid te dragen zonder dat je ook een zekere leiding opneemt.

Tot slot komen we even terug op de hele hetze rond de “vaccinatie” door apothekers. Is deze akte op zich een probleem? Misschien wel, misschien niet, veel hangt af van de noodzaak. Maar wat wel een zeer groot probleem is hoe de overheid de huisartsen volledig heeft gepasseerd en deze regeling eigenhandig heeft doorgedrukt. Een gelijkaardig verhaal zie je bij de “geneesmiddelen controle” door apothekers. Door de huisartsen volledig te negeren heeft men er ook niet bij stilgestaan dat de aanpassing van dergelijke medicatieschema’s dient te gebeuren door…. de huisarts.

Daarom vragen we dat de overheid de huisarts terug respecteert in zijn toebedeelde rol.